جلسه ۳۰: نابرابری با ما چه می‌کند؟
چکیده:
تقریبا از میانه دهه 1970 میلادی ما شاهد بازگشت نابرابری های اقتصادی حداقل در کشورهای پیشرفته هستیم. روندی که امروزه با نام گرایش نئولیبرالیستی در سرمایه داری نوین خوانده شده و با خصوصی سازی، تجاری سازی، واگذاری، برون سپاری، مقررات زدایی از بازار کار و سرمایه و کالایی سازی جنبه های از بدن و زندگی روزمره باز شناخته می شود. از نتایج بسیار آشکار این روند، افزایش نابرابری در جوامعِ به اصطلاح مرکز و همچنین در کشورهای پیرامونی است. بحرانهای اقتصادی در اواخر دهه 1990 و همچنین بحران رکود در سال 2008 نیز به جای اینکه این روند را کند کند، به سرعت آن افزوده است و سیاستهای انقباضی به افزایش نابرابری ها دامن زده است. این روند در ایران نیز در اواخر دهه 1980 آغاز شد و در تمامی دولتهای پس از جنگ با فراز و فرودهایی ادامه یافت. این روند در ایران سیاست های تعدیل اقتصادی خوانده می شد و با عبارتهای پزشکی چون چابک سازی دولت، لاغر کردن دولت، چربی سوزی دستگاه دولت و ...همراه بود. همراه با جریان جهانی، سیاستهای تعدیل در نظام سلامت و بهداشت در اوایل دهه 1990 آغاز شد و در 1995 رسما اعلام و تا 20 سال بعد با طرح تحول سلامت ادامه یافت. توجه من با دنبال کردن طرح تحول سلامت به مساله نابرابری در نظام بهداشتی درمانی جذب شد. پس از انجام یک پژوهش انسان شناسانه در رابطه با این طرح در سال 2017-2018 به این نتیجه رسیدم که نابرابری در درون نظام سلامت همگام با جامعه افزایش پیدا کرده و علاوه بر آن تصویر یا تلقی عمومی از مسئله نابرابری هم تشدید شده است. بخشی از نتایج این پژوهش در کتاب سلامت سوسیالیستی در مناظره با نئولیبرالیسم آمده است. من در این سخنرانی علاوه بر ذکر یافته هایم با تاکید بر مساله نابرابری در نظام سلامت و در سطح جامعه، خواهان طرح پرسشی برای آینده جنبشهای اجتماعی کلان در جامعه ایران نیز هستم. آیا این جنبشهای بزرگ اجتماعی چون خیزش زن-زندگی-آزادی برای دستیابی به اهداف خودش به مساله نابرابری توجه دارند یا خیر؟ و خوشحال می شوم که با دوستان شرکت کننده در رابطه با آماج ها و اهداف مرتبط صحبت داشته باشم.
متن پیشنهادی برای مطالعه پیش از جلسه:
معرفی سخنران:
مزدک دانشور پس از پایان تحصیلات در دانشکده پزشکی دانشگاه تهران به دانشگاه آمستردام رفته و در رشته‌ی انسان شناسی پزشکی تحصیل کرده و سپس دکترا را در رشته تاریخ اجتماعی در دانشگاه لیدن هلند ادامه داده است. موضوع اصلی پژوهش او در دانشگاه تقاطع و برخورد مساله بدن و درد و سپس بازنمایی فرهنگی این پدیده است. علاوه بر این مزدک به حوزه نظام سلامت در ایران، تغییرات حاصل آمده از روند نئولیبرال در این نظام و مسئله نابرابری در نهادهای پزشکی و البته سطح جامعه پرداخته و یادداشتها و مقالاتی منتشر کرده است. او خود را یک جامعه شناس مردم گرا می‌داند که مخاطب اصلی‌اش شهروندان هستند و برای آنها می‌نویسد و سخن می‌گوید. آخرین کتاب مزدک در ایران تحت عنوان سلامت سوسیالیستی در مناظره با نئولیبرالیسم در سال 1400 منتشر شد. او در این کتاب به موضوعات بسیاری در نظام سلامت ایران پرداخته است. اما یکی از مهمترین بخشهای آن مربوط به مطالعه ای است که در رابطه با طرح تحول سلامت که مهمترین طرح اجتماعی دولت روحانی در ایران بود داشته که در سال 1393 اجرا شد و پس از سه سال هزینه بسیار به صورت رسمی شکست خورد. مزدک در این بخش زوایای اجرایی این طرح را در سطح بیمارستان و خارج از آن سنجیده است. ترجمه مزدک دانشور از کتاب تراز درونی (در فارسی با عنوان نابرابری با ما چه می کند) در پاییز پیش رو از سوی نشر ثالث منتشر خواهد شد. این کتاب به نابرابری و اثرات آن بر سلامت و مشکلات اجتماعی می پردازد.